Historie, feitjes en anekdotes
In dees dialekversie van ’n aantal opmerkelike zake oet de historie van CV De Katers höb ich dankbaar gebroekgemaak van de jubileumbeukskes, de archieve van Wil en Lei van Pol en Mar-cel Claessens en de Katerbladen van Hetty van Wordragen.
Inhoud
Al kort veur d’n 1e waereldoorlog woor d’r hie in Houtem vastelaovend gevierd en troch ‘nen op-toch door ‘t dörp. In 1912 waor Frans Peters (alias Tjoem) d’n ieëste prins. Hae zóng toen gega-randeerd oet volle bors ’t awdste ós bekènde “Vastenaovesleedje van den optoch te Houtum in 1912” mit. ’t Woor gesjreve door de Houtemers Herman (meister) Grooten en Winand Her-mans. Melodie: Waar in ’t bronsgroen eikenhout… Hie volg d’n deils gereconstrueerde teks:
1. Höb geer ’t al van Houtem gehuërd, 2. ’t Ieëste kump de hermenie,
waat ze dao gaon doon? dan prins carnaval,
‘nen Optoch wurt gemaak, mit de gooj veldjgodin,
groat en net en sjoan, die väöl brènge zal.
mit väöl wages gans verseerd, Kiek noe nao die anger welt,
groepe bóntj en fejn. mit väöl wónjerheid.
Dao is dan väöl plezeer |2x Zeet wie hae boter sjtuët |2x (boter stoot)
veur oos dörpke klein. |2x en zie ‘t sjpeulke drieëjt. |2x (spoeltje van weefgetouw draait)
3. Loester ‘ns noe nao dez’ meziek, 4. Wilt geer gaer gevare zeen,
die klink flink d’rop los. daoveur is d’n tram.
Koup hun toch ‘n leedje aaf Nemes kènt jao loupe mieë,
veur ‘ne ganse grosj (Groschen=10 cent) kènjer noch madam.
Mer waat is det noe veur vouk: Jónges, mit get aan d’n erm,
‘n zigeunerbend’. nao de sjtoumbekk’rie.
Deilt z’ ouch ‘n bitje mit, |2x Koup dao get aoliekeuk, |2x
den zeen zie kóntent. |2x gaef ‘t bèsjke die. |2x (oud vrouwtje)
5. Höb geer soms get zandj vandoon 6. Ouch ‘n klein verkuipke nog
hae is bie de handj. van ‘n boeltje fejn.
Ouch nog ‘ne bessem toe Alle sjoan zake toch,
op ‘ne aker (emmertje) zandj. die uch deenstig zeen.
Noe is ’t oorlog, van Turkije Kiek noe nog nao ’t vleegmesjien,
mit Italië sjterk. net en sjoan en lank.
Daoróm mit sjnelgesjöt, |2x En veur ’t verieërd bezeuk |2x
jónges, aan ‘t werk. |2x oze bèsten dank. |2x
’t Waor ’n geweldig fieës mit prins Frans Peters dae ouch op de Houtemse film van 1957 nog te zeen is wo hae, genetend van zienen awwen daag bie de begiene in ’t kloaster, veur de camera de vastelaovesgroet “Alaaf” brungk. Hae trooj pas in 1953 aaf en is daomit de langstzittende prins aller tieje. ‘t Zou nao d’n 1e en 2e waereldoorlog nog jaore doere veurdet d’r weer laeve in de broewerie kaom. Pas in 1952 kaome d’r ’n eige boereblaoskapel mit dirigent Harie Janssen, ‘ne vors (opperkater), leje van de wieze raod van èlf en ‘ne prins. Lankzaam greujde ’t verlange óm róndj dees kapel – intösje hètde ze Katerkapel – ’n vastelaovesvereiniging te vorme. ’t Initiatief kaom vanoet ’t café van Bèr Helgers (Bèr van Nol), bie häöm woor ‘t ieëste keuketaofelgesjprek gehawte. D’r woor aan de kirk ‘ne opreup opgehange en op de ieëste vergadering waor ’t sjtamp-vol in de Aw Sjoal. Frits Stoffels, Johan Hendriks, Reinier Geurts, Thei Slangen en Bèr van Sloun wore tot besjtuursleje gekaoze, ’n nuuj vastelaovesvereiniging De Katers waor gebaore.
Woróm Katers?
Dae naam kump neet van de kater nao de vastelaovend. Vreuger waor kater ‘ne sjeldjnaam. Toen waore d’r in Houtem hieël väöl boerderieje, dus ouch väöl muus en anger knaagdere. Daodoor waore d’r ouch väöl katte en katers óm dit óngedeerte te besjtrieje. De nuuj vastelaovesvereiniging moos ‘ne naam höbbe, dus laog ’t veur de handj det de oprichters koze veur CV De Katers, ‘ne naam óm gruëtsj op te zeen.
De vastelaovesvereiniging woor volges de notariële akte opgerich op 11-11-1952. Op 2 februari 1953 koos d’n ieëste prins No Helgers de luuj van Houtem vertèlle det d’r veur ’t ieës sinds 40 jaor ‘ne prachtige optoch door de sjtraote van ’t dörp zou trèkke. Mer ’t leep anges es verwach. In 1953 broke in Zieëlandj de dieke door en vónj de groate watersjnoadramp plaats. Det haw gevol-ge veur de regeringsperiode van prins No. D’r woor in det jaor oet respek veur al die doaje nurges ‘ne vastelaovend gehawte, en zoa moos No ouch in ’t volgende jaor de vastelaoveskar trèkke.
No waor trouwes neet d’n ènnige dae twieëkieër achterein prins woor. Dit euverkaom ouch Har-rie Pieters in 1981 en 1982. Nao zien ieëste succesvolle periode es prins waor de Aw Sjoal neet besjikbaar ómdet ze flink verboewd woor. Häöm is toen gevraog of hae ouch ’t jaor d’rop prins wól zeen. Harrie haw dao niks op taege, want ’t waor ’m zoa good bevalle det hae al gaw jao zag.
Uniek in de vastelaoveswaereld waor de act die op vastelaovesdaensdig 1977 op de mert in Hou-tem opgeveurd woor, wobie ouch de luuj van de gezèt oetgenuëdig waore. ’t Geit euver Mirza, ’n Belzje maer, ’t paerd van oppersjtalmeister Herman van Sloun en in alle beteikenisse ‘ne kar-trèkker in d’n optoch. Mirza vierde toen neet allein häöre 25e verjaordaag mer ouch det ze al 12,5 jaor in d’n optoch van Houtem mittroch. Mirza waor ‘t middelpuntj van ‘n grandioos vastelaoves-fieës, kreeg op de mert ’n receptie aangebaoje en moos mit häör op de rechterknie vasgemaakde hejsj väöl hendjes, ouch die van prins John Stoffels en prinses Marion, sjödde. Albert van Sloun heel in ‘t Holles de huldigingstoesjpraok en ceremoniemeister Go Grooten vertaalde ter ieëre van ’t Belsj paerd zien weurd in ’t Vlaoms. Ómdet Mirza van ontroering neet koos kalle, dankde op-perkater Frits Stoffels names häör veur de genaote ieër. De zate hermenie haw zelfs sjpeciaal veur Mirza ‘nen hèngstemarsj ingesjtudeerd. Zoaget waor allein in Houtem meugelik!!!
Reddingsactie.
Róndj 1990 haw ’t neet väöl gesjaeld of CV De Katers haw ’t luëdje gelag. ’t Kwagkelde al langer mit de vastelaovesclub. Ein van de groatste sjtrukelblök bleek ’t teväöl boete Houtem actief te mótte zeen, wodoor ‘n te zjwaorbelas vastelaovessezoen óntsjtóng. In september 1989 ging ‘ne brandjbreef door ’t dörp wo-in gesjmeek woor óm nuuj besjtuursleje en leje van de raod van èlf. Gein nuuj leje, die de sjouwers d’rónger zouwe zètte, den zou ’t mit de georganiseerde vastelao-vend in Houtem aafgeloupe zeen. M’n sjprook aaf zich in de toekoms te beperke tot de organisa-tie van de vastelaovend in ’t eige dörp. Gelökkig kaome d’r nao de heroriënteringsvergadering vief nuuj leje bie en waor ’t deeptepuntj in de gesjiedenis van de Houtemse vastelaovend veurbie.
’t Groat jubileum, 6×11 jaor, sjtuit noe veur de deur. Wae wurt nao Jan Vaessen (1963), Frans van Pol (1974), Paul Meuwissen (1996) en John Janssen (2007) de zösde jubileumprins? Bènnekort weite w’r det!
Es se de prinsegalerie van De Katers aafgeis, den zuus se det d’r dèkker mieë prinse oet ein ge-zin gewaes zeen. Frits Stoffels en zoon John, de gebreurs Frank en John Janssen, de gebreurs Chrit en Marthè Ophelders en zelfs veer oet ein gezin: de gebreurs Sjra, Wil, Lei en Frans van Pol, ’n uniek record!
Awwieverbal.
Op de dónderdigaovend, tieën daag veur de vastelaovend, wurt in de meiste sjtaej en dörpe in ’t zuje van ’t landj ‘t traditionele awwieverbal gehawte. Vrouwluuj verkleije zich es awd wief en sjminke zich det ze neet te kènne zeen. Vreuger zatte ze zich ’n mómmegezich (masker) op, noe gebeurt det bekans neet mieë. Bie de jurering wae ‘miss awd wief’ wurt (veur ’t ieës in 1969), lètte de awd-prinse op de volgende puntje: ‘t beinewerk, biegeluide (wie kalt ’t awd wief mit de prins zónger häör identiteit pries te gaeve), techniek van ’t verleije, puëntechniek (woor door de awd-prinse zelf gecontroleerd!), ’t awd wief mót d’r ouch ech es ’n awd wief oetzien en zich zoa presentere, ’n gooj conditie höbbe en dus bie ’t danse neet gaw meug waere, ’n gooj houding aan ’t befèt höbbe, euver gooj danskwaliteite besjikke en ’t belangriekste puntj: de ómgank mit de prins. Neet danse mit de prins beteikende ’n minpuntje. De prins sjtóng dus de gansen aovend op de dansvloer en kaom d’r al vlot achter det mènnig awd wief de puëntechniek veurtreffelik be-heersde. Nao de ieëste selectie wore de euvergebleve kandidate benaderd óm de inhawt van hun kalebeske (tesjke) te laote zeen. Dao mooste neet allein mènta’s (paepermuntjes) inzitte mer ouch ‘ne zakdook, ‘ne roazekrans en leefs ’n hieël awd doajeprèntje.
De sjpreuk van ‘miss awd wief’ moos altied zeen:
Lever ’n awd wief in de handj es ’n jóng pöl in de lóch.
D’r woor ’n juryrapport opgemaak. De wènnaar kreeg ‘ne door bloemis Jel van Heugten gemaak-de en door Harie van de Bóngerd opgehaolde kunssjtof lauwerkrans mit ’n ech bloomsjtökske d’raan, ’n lèntj mit lètters d’rop (Harie moos ’t kunssjtofgedeilte van de krans daonao ouch weer trökbrènge!), ‘ne baeker, ‘ne poes blome, ’n medalie en ’n envelop mit consumptiebónne. Daonao ging ’t masker aaf. Op daenzigmiddig woor ‘miss awd wief’ mit meziek van de zate hermenie thoes aafgehaold en door ‘t dörp gereje richting cafés.
In Houtem vónj ’t awwieverbal in de Aw Sjoal plaats. Allein in 1982 moos door de verboewing van ’t gemeinsjapshoes daovan aafgeweke waere. ’t Geplande programma veel in ’t water. ’t Al-ternatief veur de Aw Sjoal waor toen ‘n verwermp fieëspaviljoen op de mert. Nog noait waor ’t zoa drök in Houtem, ’t waor ’n geweldige happening wo de luuj oet de ganse ómgaeving, ouch väöl boetelenjers, nog jaore euver vertèld höbbe. Jaomer genóg wurt de lèste jaore in Houtem gein awwieverbal mieë gehawte, mesjien door de sjtrengere alcoholcontrole, de duurdere arties-te, ’t duurder waere van ’t oetgaon, jeug die lever nao meziekfestiviteite geit enz. Daoveur in de plaats kaome de mini- en de maxiplaybackshow, ‘ne gouwe zèt!
‘t Wurt ummer lestiger óm ‘n vereiniging in sjtandj te hawte. De luuj wille waal gaer op sjtap gaon en sjpas make, mer wille zich ummer minder aan ’n vereiniging bènje vanwaege alle verplichtin-ge die d’rbie huëre. Mer toch höbbe w’r es vereiniginge altied vriewilligers nuëdig die ’t angere meugelik make hun fieës te kènne viere of hun hobby te kènne oetveure. Väöl Houtemers höbbe de noadkreet van De Katers good opgevange en zich es lid opgegaeve. ‘t Geit gelökkig weer de goje kantj op in dit jubileumjaor!
Awd-Prinse.
De vereiniging van awd-prinse is opgerich op goonzig 1 fibberwari 1967 in café Helgers ómdet d’r volges initiatiefnummer Bart van den Berk in zien oetnuëdiging behoefte besjtóng aan luuj wo CV De Katers in bepaalde gevalle ’n beroep op koos doon. Bekans alle veurige prinse waore aan-wezig en besjlote ’n vereiniging van awd-prinse op te richte. Zie höbbe de awd-prinse in ’n kort interview op film vasgelag. De filmopnames wore in de hoeskamer gemaak door Bart van den Berk, Jan Bouts, Wil van Pol en Sjang Ariaans. De opnames sjtaon noe op dvd’s.
Waat doon de awd-prinse? De awd-prinse sjtaon CV De Katers bie in hun taak óm de vastelao-vend in Houtem te organisere en laevendig te hawte. Ze helpe bie ’t oetrope van de prins, jurere bie d’n optoch (vreuger ouch bie de verkezing van ‘miss awd wief’) en hawte ‘ne róndjgank door ‘t dörp óm geldj in te zamele veur d’n optoch ónger ’t motto: Trèk ouch dit jaor d’n optoch euver de sjtraep! Deilnummers en prieswènnaars kriege van de awd-prinse ’n klein geldjbedraag.
Mansluujzitting – Vrouwluujzitting.
In 2007 besjtónge De Katers 5×11 jaor. Óm oet de koste te kómme kaom Marthè Hecker bie ein van de vergaderinge in 2003 mit ’t veursjtèl óm ’n mansluujzitting te hawte. Nao ènnig euverlèk woor ’n commissie (Marthè Hecker, Ton Schrijnemakers, Henk Hoven) in ’t laeve gerope óm de haolbaarheid te óngerzeuke. Toen dit in ’t dörp bekènd woor, woor dit door de mansluuj boete-gewuën enthousias óntvange. Ouch de sjponsors reageerde positief. Oeteindelik durfde m’n de organisatie aan, en vanaaf 2004 waor d’r in Houtem ’n mansluujzitting. D’r woor zelfs direk ge-vraog of d’r ouch ’n vrouwluujzitting zou kómme. De ieëste zitting woor ’n geweldige happening mit prima optraejes, mit es hoagtepuntj ’t optraeje van Big Benny dae bekans ’n oer lank de zaal op ziene kop zat. Hae zou de volgende jaore nog dèk nao Houtem trökkómme.
De vrouwluuj krege ouch hunne zin. In 2005 kooste de kartrèksters, de Kittige Ketjes Fien Moos-dijk en Hetty Timmermans, mit ’n bietje hulp van de mansluuj hun ieëste vrouwluujzitting orga-nisere. Al bie bènnekoms waore alle vrouwluuj raozend enthousias en bènne de kortste kieëre lepe ze in de polonaise door de zaal. De aovend waor väöl te sjnel veurbie. Waat waore de dames van de organisatie blie det ’t allemaol good waor gegange! Es verrasjende aafsjloeting kaome de leje van de raod van èlf es dansmarieke en Cancan danseres de buun op! De vrouwluuj krege d’r neet genóg van en repe: Zugabe – Zugabe!
Mini- en maxiplaybackshow en Houtem got talent: topamusement veur jónk en awd.
Nao de 1e miniplaybackshow van 1987 mit Benny Buisman (John Stoffels) Produktions kaom de ieëste groate maxiplaybackshow pas in 1992, presentator waor toen Charel van Baalgaren (Go Grooten).
De mini- en maxiplaybackshows op vastelaoveszaoterdig en –zunjig zeen óntsjtange toen nao menere gezooch woor óm de jeug en de opgreujende jóng luuj nog mieë aan Houtem te bènje en te veurkómme det ze boetedörps vastelaovend ginge viere. Natuurlik zal ouch waal aan extra in-komste veur De Katers gedach zeen. De shows waore ’n good alternatief veur de vrouwluujzit-ting die ’t helaas neet mieë redde. ’t Is ummer ’ne supergezellige aovend, jónk en awd oet Hou-tem en de ganse ómtrèk duit in ’ne playback-act favoriete sjterre nao of leut zeen welke talente ze in hoes höbbe. Op vastelaovesdaensdig waere de wènnaars thoes aafgehaold en veure zie hun act nog ‘ns in de cafés op.
De jeugdige presentatore ginge ’t van de awwere euvernumme. Nao Frank Janssen höbbe angere ’t presentere gedaon, o.a. de bekènde duo’s Luigi en Mario (Bas Smeets en Koen Bothmer) en Niels Janssen en Job Arets. De deilnummers waere ummer fanatieker en professioneler en make ’t de jury ummer lestiger óm tot ’ne wènnaar te kómme.
Bezeuk aan kranke luuj of aan Daagcentrum De Munnik in Houtem.
‘t Is ‘n hieël sjoan gebaar det de prinsepare elk jaor weer de kranke luuj in ‘t dörp of in ‘t zieken- of verzörgingshoes bezeuke en hun ‘n fruitsjäölke gaeve. Ouch gaon De Katers mit de ganse club elk jaor weer nao Daagcentrum De Munnik in Houtem óm dao de prins en de prinses te felicitere en al die luuj mit ‘n beperking ‘ne ónvergaetelike middig te bezörge. Dit wurt hieël erg op pries ge-sjtèld. ‘t Is prachtig óm te zeen wie ‘t plezeer van hun gezichte aafsjtraolt es ze mit de echte prins van De Katers in de polonaise mitloupe.
Sjoans verseerde weuning.
D’n optoch wurt neet allein gemaak door de deilnummers mer ouch door de ómgaeving wo-in hae plaatsvunjt, hae wurt ‘n sjtök sjoaner es ‘t dörp bóntj verseerd is. Daobie huëre vastelaoves-vlagge van CV De Katers en sjoan verseerde hoezer en vinsters. Óm ‘t versere van vinsters en hoezer te stimulere wurt d’r elk jaor ‘ne wedsjtried oetgesjreve. In de vinster mótte minimaal de foto’s van de prinsepare hange en ‘ne Houtemse kater. De wènnaar krig ‘ne leuke pries.
Vastelaovesleedjes.
Waat zou ‘t toch fejn zeen es De Katers ‘n aantal vaste vastelaovesleedjes hawwe die ederein kènt. Det verbunjt de Houtemse gemeinsjap nog mieë en versjterk ‘t same-geveul. Tied óm ‘n nuuj cd op te numme mit de bekèndste Houtemse vastelaovessjlagers d’rop die regelmaotig in de Aw Sjoal, D’n Aezel en De Knert gedrieëjt en door de vastelaovesgekke mitgezónge waere.
Tieje mótte herlaeve det ederein dees refreine koos mitblaere:
En de kater viert vastelaovend en det hilt d’r drie daag vol, van de mörge tot d’n aovend, maak d’r lol, maak d’r lol, maak d’r lol! of
Carnaval in Houtems landj, de kater sjprungk in ‘t róndj, de ketjes danse handj in handj, ze make ‘t weer bóntj. of dit leedje:
Al brungk de Spoetnik (=de eerste Russische kunstmaan 1957) alle hundjes nao de maon, det kènt ós niks interessere. Mer es zie dit ‘ns mit katers wille doon, zulle weer gaon protestere. Want geit de kater nao de maon, is vastelaovend ouch gedaon. Refrein: Vastelaovend van de ka-ter, lekker beerke, bah vies water. Drènk tot Esjelegoonzigmörge en vergaet daobie uch zörge!
Buuttekampioensjappe.
In ’t verleje woor door de samewirkende vastelaovesvereiniginge oet ’t landj van Swentibold ’n kampioensjap van buuttereedners georganiseerd. ’t Viefde kampioensjap in 1967 woor gewónne door oze eige Jan Vaessen.
Tjeu Houben haet ouch ’n aantal kieëre mitgedaon en woor in 1997 Groatlimburgs buuttekampi-oen mit zien buut es “De meuge”.
Houtem kènde nog mieë kampioene. John Janssen woor zelfs 2x Limburgs jeugbuuttekampioen: in 1984 es “ ’t Jaegerke” en in 1985 es “Vaandeldraeger-trompettis van de zate hermenie ’t Geit neet”. Ouch Igor Stel – hae kalt thoes noait plat! – woor in 1986 mit zien buut es “Billy de punker” Limburgs jeugbuuttekampioen. Hae kreeg daonao ’n interview op de TROS-radio en zelfs woor hae oetgenuëdig veur ’t praotprogramma van Ivo Niehe.
In 1987 woor Frank Janssen kampioen mit zien creatie “Het hele gezin, inclusief oma, op vakan-tie in Valkenburg” en in 1990 es “ ’t Bielemenke van de sjötterie”.
Meziek en zank in de vastelaovestied.
Meziek zit de Houtemers in ’t blood, ‘t maak neet oet of ze noe gezónge of geblaoze wurt. Op de bóntje aovende van De Katers höbbe in de loup der jaore al versjillende groepe opgetraoje.
Zoa haw bie de installatie van prins Lei Frenken in 1955 ’t duo ‘De Miem Girls’ (José en Lies Stof-fels) väöl succes mit zien leedjes euver Limburg, nachtegale en zieëluuj, ’t waor of ze alzelaeve veur de radio hawwe gezónge. De Katerkapel die samegesjtèld waor oet leje van de fanfaar en ónger leijing sjtóng van Harie Janssen, sjpeelde toen al in de bómvolle Aw Sjoal flink d’rop los. Det haet zie nog hieël väöl jaore gedaon.
In 1958 versjeen ’t Döbbel Miemkwartet op de buun. De dames Wies Houben, Elly en May Cra-mers, Mien van Sloun troje mit begeleijing van köster Zef Grooten op d’n órgel en Sjra Houben op de gitaar same op mit de hieëre Tjeu Fiddelaars, Jan Stoffels, René en Tjeu Storken. Ouch de ac-cordeoniste Jo en Math Berger en Tjeu Fiddelaars. waore dèk van de pertie.
W’r höbbe nog mieë bands, hermeniekes en koare gekènd. De zate Hermenie waor o.a. actief bie ’t kampioensjap van oos ieëste èlftal in 1976. W’r höbbe in de revue van 1983 ’n Kattekoar gehad. De Holtheimer Band o.l.v. Jan Stoffels maakde róndj 1996 furore. Ouch hawwe w’r nog K.I.T.Z. (Kapel in ’t Zandj) die vanaaf 1984 actief waor en in 1991 zelfs Limburgs kampioen woor. Daonao waor de beurt aan de groep muzikante die ± 1995 ónger de naam A.D.D. (Allein Dees Daag) vastelaovesmeziek leet huëre.
De lèste zanggroep is ‘t revuekoar det elk jaor weer mit nuuj leedjes de Houtemse revue oploes-tert.
Jos Cramers